SINDH BACHAYO – KHAND BACHAYO (Save Sindh – Save the Continent)
هيءُ ڪتاب ” سنڌ بچايو کنڊ بچايو.......“ انگريزيءَ ٻوليءَ ۾، مون اٽڪل 68 ورهيه اڳي لکيو هو، جڏهن گڏيل هندستان جي هندو مسلم مسئلي جي حل لاءِ، ننڍي کنڊ کي، فرقيواريت جي بنياد تي، هندن توڻي مسلمانن جي مٿئين طبقي جي مرضيءَ ۽ انهن جي مخصوص مفادن کي اڳيان رکندي، ورهايو پئي ويو. رٿا اها هئي ته جن علائقن ۾ مسلمان آبادي اڪثريت ۾ آهي، انهن کي ملائي، هڪ نئين ۽ مسلمانن جي پنهنجي رياست جو قيام عمل ۾ آندو وڃي. ان ڏس ۾، جيڪي بندوبست ڪيا پئي ويا، اهي ڪنهن طرح به، مسلمانن جي نالي ۾ ٺهندڙ انهيءَ نئين رياست ۾ شامل ٿيندڙ مسلمان اڪثريتي اڪاين لاءِ فائديمند نه هئا ۽ نه وري سياسي، معاشي ۽ تاريخي حوالي کان قبولڻ جوڳا نه هئا، انهن کي هنن ڪتاب ۾، اُنهيءَ دور جي حالتن پٽاندر، بحث هيٺ آندو ويو آهي. ان ۾ خاص طرح ٻه معاملا هئا. هڪ معاملو هيءُ هو ته سنڌ اسيمبليءَ ۾، 1946ع جي چونڊن جي نتيجي ۾ سنڌ مان چونڊجي آيل نمائندن کان، مسلمانن جي نئين رياست ۾ شامل ٿيڻ يا نه ٿيڻ بابت راءِ ورتي پئي ويئي. حقيقت اها آهي ته اهي چونڊون، انگريزن جي انتظام هيٺ، سنڌ ۽ ساڳيءَ طرح هندستان جي مختلف پرڳڻن جي عام سياسي ۽ انتظامي معاملن کي هلائڻ واسطي منعقد ٿيون هيون. انهن چونڊن توڻي انهن جي نتيجي ۾ چونڊجي آيل نمائندن کي ڪو اضافي، مخصوص يا غيرمعمولي اختيار مليل نه هو، خاص طرح، اهڙو ته انهن چونڊن جي بنياد تي، مسلمان اڪثريتي علائقن جي قسمت جو فيصلو ڪيو ويندو ۽ اُهو به اهڙو فيصلو، جيڪو قومن جي قطعي سياسي غلاميءَ، معاشي محتاجيءَ ۽ تاريخي توڻي ثقافتي تباهيءَ جهڙا نتيجا آڻيندڙ هجي
پاڪستان ۾ شامل ٿيڻ يا ٿيڻ وارو فيصلو، هڪ غيرمعمولي فيصلو هو. ان لاءِ ڪي خاص ۽ الڳ نوعيت جا انتظام گھربل هئا، جن تي سوچڻ جي ڪابه تڪليف نه ڪئي ويئي ۽ سنڌ سميت هندستان جي مڙني تاريخي وطنن مٿان اهڙو فيصلو، غيرجمهوري، غيرقانوني ۽ غيراخلاقي نموني مڙهيو پئي ويو – اهو به انهن جي پنهنجن نمائندن جي هٿان، ته جيئن اهڙي فيصلي جي حق ۾ ڪو جوڳو جواز موجود ڪري سگھجي.
ٻيو اهم معاملو هيءُ هو ته چونڊيل نمائندن جي اڳيان رڳو ٻه چونڊون رکيون ويون هيون يعني اهي رڳو پاڪستان يا هندستان ۾ شامل ٿيڻ جي حق ۾ پنهنجي راءِ ڏيئي ٿي سگھيا. انهن ٻنهي چونڊن کان سواءِ، ڪنهن به ٽين چونڊ جو انهن کي ڪونه اختيار نه هو ۽ نه ئي اهي نمائندا پنهنجي طور تي، ان پاسي ڪو ڌيان ڏيئي رهيا هئا ته ڪا چونڊ رهيل آهي، جيڪا انهن ٻنهي چونڊن کان به وڌيڪ اهم ۽ ضروري آهي. اها چونڊ، پڪ سان، سنڌ جي تاريخي حيثيت جي بحاليءَ واري هئي، يعني سنڌ تاريخ جي هر ڪنهن زماني ۾ هڪ آزاد ۽ خودمختيار وطن پئي رهي آهي. انگريزن پڻ ان کي هڪ وطن جي حيثيت ۾ فتح ڪيو هو، انڪري، انصاف جي تقاضا اها هئي ته سنڌ کي اها حيثيت برقرار رکڻ جو حق ۽ اختيار ڏنو وڃي، جنهن حيثيت ۾ انگريزن ان کي فتح ڪيو هو. نه رڳو ايترو پر، سنڌ جي آئيندي جي فيصلي جو اختيار سنڌي عوام جي اڪثريتي راءِ جي بنياد تي پڻ ڪيو ويو وڃي. اهي اهڙا معاملا هئا، جيڪي ان وقت جي سگھاري ۽ فيصلي جو نام نهاد اختيار رکندڙ ٽڪنڊي، مسلم ليگ، ڪانگريس ۽ انگريز حڪمرانن کي ياد به نه هئا. هن ڪتاب ۾، مون انهن مڙني معاملن تي، پيرائتي نموني روشني وجھڻ جي ڪوشش ڪئي هئي ته جيئن ان وقت جي اسان جي سنڌي نمائندن جو ڌيان انهن پاسن ۽ پهلوئن ڏانهن ڇڪرائي سگھجي.
جيتوڻيڪ، انهيءَ فيصلي جو اختيار رکندڙ ٽڪنڊي، اهو ئي ڪيو، جيڪو انهن کين ڪرڻو هو، پر تاريخ جي رڪارڊ تي اها ڳالهه آيل آهي ته مون سميت ڪيترائي اهڙا ماڻهو هئا، جيڪي سنڌ جي پنهنجي اصل ۽ تاريخي حيثيت جي بحاليءَ جي حق ۾ ڳالهه رکندا پئي آيا هئا. هن ڪتاب کان سواءِ، مون پنهنجن ان وقت جي سنڌي نمائندن، جن کي سنڌ جي آئيندي ۽ قسمت جو فيصلو ڪرڻو هو، لاءِ هڪ کليل خط پڻ لکيو هو، جيڪو سنڌ اسيمبليءَ جي ٻاهران بيهي، مون انهن ۾ ورهايو هو، اُن خط ۾ پڻ ساڳيو ئي موقف اختيار ڪيو ويو هو ته اسان جا نمائندا ڪوبه فيصلو ڪرڻ کان اڳ، سنڌ جي فائدي ۽ نقصان جي سمورن پهلوئن کي سامهون رکن. اُن وقت، جيڪي ڪجهه مون، پنهنجي اُن عمل جي موٽ ۾، ڀوڳيو اُهو به تاريخ جي رڪارڊ تي آهي.
ان کان سواءِ، هن ڪتاب ۾، مون اهو به ڄاڻائڻ جي شعوري ڪوشش ڪئي هئي ته ڪهڙيءَ ريت، اسان جي ماتر ڀومي سنڌ ۽ اسان سنڌواسين کي، مذهب جي آڙ ۾، هڪ بالادست قوم جي غلاميءَ ۾ ڏنو پئي ويو، جنهن جي اسلام پڻ اجازت نه ٿو ڏئي ۽ نه ئي سڌريل دنيا جو ڪو اصول اهڙي گنجائش رکي ٿو ته ڪنهن هڪ يا هڪ وڌيڪ قومن کي، انهن جي مرضيءَ خلاف، ڪنهن اهڙي مڪمل طرح ٻين جي رحم ڪرم تي ڇڏيو وڃي. اهي سڀ ڳالهيون انڪري ڪيون ويون هيون، جو سنڌ ۽ سنڌي ماڻهن جي محب وطن ماڻهن کي انگريزن جي انتظامڪاريءَ دوران، سڀني سگھارين سياسي ڌرين جي نيتن ۽ ارادن جي پرک هئي، انهيءَ ڏس ۾ پڻ ڪيترائي مثال، هن ڪتاب ۾ شامل ڪيل آهن.
اها وڏي بدقسمتي چئبي، جو اُن وقت جي اسان جي سنڌي نمائندن وقت جي پڪار جو ساٿ نه ڏنو ۽ نتيجي ۾ اسان جي حصي ۾ جيڪا غلامي آئي ۽ ان غلاميءَ، پنهنجي پاڻ مان جن واڌو اذيتن ۽ عذابن کي جنم ڏنو، انهن جو بيان ۽ ڪاٿو پڻ رڪارڊ تي آيل آهي. بهرحال، جيڪڏهن وقت جي پڪار کي مثبت نموني موٽ ڏني وڃي ها ته سنڌ کي پنهنجيءَ آزاديءَ ۽ خودمختياريءَ جو درجو واپس ملي ٿي سگھيو، اها ڪا اڻ ٿيڻي ڳالهه نه هئي، ۽ جيڪڏهن رٿيل هندستان يا پاڪستان جي حدبندين اندر، اسان جي شموليت جو فيصلو ڪرڻو ئي هو ته اُن ۾ پڻ خبرداريءَ ۽ دانشمنديءَ کان ڪم وٺندي، ان کي سنڌ جي پنهنجي حڪومتي نظام ۾ هر قسم جي آزادي ۽ خودمختياريءَ توڻي وفاق ۾، هر سطح تي، برابر شرڪت ۽ مداخلت، ۽ پڻ اسان جن پنهنجن مقامي قدرتي اقتصادي وسيلن تي اسان جي مڪمل حق جي مڃتا سان مشروط ڪرڻو هو ته جيئن اسان جي تاريخي، سماجي، سياسي ۽ قوم جي حيثيت ۾ تاريخي حقن ۽ مفادن جو بچاءُ ٿئي ها ۽ اهڙيءَ ريت، اسين هڪ قوم طور، ٻيهر پنهنجيءَ آزاديءَ جي مٺي ميوي چکڻ واريءَ حالت ۾ اچي سگھون ها ۽ دنيا جي ٻين آزاد قومن وانگي آجي زندگي ماڻڻ جو موقعو ماڻي سگھون ها.
هتي هڪ هيءَ وضاحت ڪرڻ به ضروري ٿو سمجھان ته اصل انگريزيءَ واري مسودي جا ٻه ڇاپا ڇپجي چڪا آهن، پهريون ڇاپو جون، 1947ع ۾ ڇپيو هو، جنهن جي ٽائيٽل جو عڪس، هن ڪتاب جي شروعات ۾ ڏنو ويو آهي، ۽ ٻيو ڇاپو 2001ع ۾ ڇپيو هو.
41- A صحافي ڪالوني
حيدرآباد، سنڌ.
30 جون 2014ع
Book No . 671
Kitab Jo Nalo : SINDH BACHAYO – KHAND BACHAYO
(Save Sindh – Save the Continent)
From Feudal Lords, Capitalists and their Communalism- 1946
By : Mohammad Ibrahim Joyo
First Edition © Roshni 2014
Pages : 152
Size : Demy
Published By : Roshni Publication, Kandiaro,Sindh
Price Rs.160.00
Contact: 022-2780908
Address: Shah Latif Kitab Ghar, Gulzar Marhi, Ghardi Khato, Hyder Chowk, Hyderabad, Sindh.
اسٽاڪسٽ
شاهه لطيف ڪتاب گهر، گاڏي کاتو، حيدرآباد
ڀٽائي بوڪ هائوس اوريئنٽ سينٽر حيدرآباد. ڪنگ پن بڪ شاپ، پريس ڪلب حيدرآباد+ ورسٽي بڪ شاپ ڄامشورو
شير يزدان بڪ اسٽال، ڀٽ شاهه+ حيدر ڪتب خانو، ڀٽ شاهه
ڪاٺياواڙ اسٽور، اردو بازار، ڪراچي+ رابيل ڪتاب گهر، لاڙڪاڻو + رهبر بڪ اڪيڊمي، رابعه سينٽر، لاڙڪاڻو.
مدني بڪ ڊيپو، لاڙڪاڻو + نيشنل بوڪ ڊيپو، بندر روڊ، لاڙڪاڻو
نوراني بوڪ ڊيپو، بندر روڊ، لاڙڪاڻو+ عبدالله بڪ ڊيپو، بندر روڊ لاڙڪاڻو
اشرف بوڪ اسٽال، مسجد روڊ، نوابشاهه+ مڪته گلشير، لياقت مارڪيٽ نواب شاهه + حافظ اينڊ ڪمپني لياقت مارڪيٽ نواب شاهه
سڪندري بوڪ ڊيپو، کپرو + حافظ ڪتب خانو، کپرو+ المهراڻ ادبي ڪتاب گهر، سانگهڙ+ العزيز ڪتاب گهر، عمرڪوٽ
مدني اسلامي ڪتب خانو دادو+ سليم نيوز ايجنسي، نيو بس اسٽينڊ، دادو + جنيد بوڪ ڊيپو، دادو+ عبدالرزاق بڪ اسٽال ميهڙ
مرچو لال بوڪ ڊيپو، بدين + رحيم بوڪ ڊيپو، بدين + سوجهرو ڪتاب گهر، بدين+ ٿر ڪتاب گهر، مٺي
ڪنگري بوڪ شاپ، اسٽيشن روڊ، ميرپور خاص + المهراڻ ادبي ڪتاب گهر ميرپورخاص
مهراڻ بوڪ سينٽر سکر+ ڪتاب مرڪز فريئر روڊ، سکر + عزيز ڪتاب گهر، بئراج روڊ، سکر+الفتح نيوز ايجنسي، مهراڻ مرڪز، سکر+ مڪتبه امام العصر، گهوٽڪي
سنڌ ڪتاب گهر، شڪارپور+ مولوي عبدالحئي شڪارپور + سعيد بوڪ مارٽ، شڪارپور + وسيم ڪتاب گهر شڪارپور
تهذيب نيوز ايجنسي، خيرپور ميرس+نيشنل بڪ اسٽال، پنج گلو چوڪ، خيرپور ميرس+ مڪتبيه عزيزيه کهڙا + سچل ڪتاب گهر، درازا
ڪنول ڪتاب گهر، مورو+ قاسميه لائبرير، اسپتال روڊ ڪنڊيارو+ سارنگ ڪتاب گهر، ڪنڊيارو۔
Comments
Post a Comment